A volta dos nove

13 de outubro de 1936. Logo de buscalos sen cesar desde o alzamento militar do 18 de xullo, un nutrido grupo de falanxistas, gardas civís e carabineros, van a dar coa casa onde se ocultan os Ineses.

Os Ineses eran así chamados por ser os fillos de Ines. Eles eran Luis e Pepe López Luis. De tendencias socialistas un, e anarquista o outro. A caza a persoa leal a República, a caza a persona demócrata, comenzou naquelas fatídicas xornadas de finais de xullo. As festas perderan o seu sentido alegre naquel verán de 1936.

Pero na mañán do 13, a traxedia iba a ter un fondo significado na parroquia de Sabarís, en Baiona.

Os Gardas e os falanxistas tomaron o asalto a casa de Ventura, un home octoxenario e cego que vivía axudado de Dolores de 73 anos. Alí deberían deestar os Ineses. E estaban. Pero non se deixarían coller de forma pacífica. As carreteras, as praias e as cunetas estaban moi cheas de cadáveres como para deixar collerse sen máis. Soa un tiro e un falanxista cae a rebolos escaleiras abaixo. Trátase de Refojos, un garda forestal.

Os Ineses fuxen polas ventás de atrás. Logo dun intenso tiroteo, os dous fican mortos. "debeuselle encasquillar a arma" comenta unha testemuña, "senón o Pepe levaba uns cantos por diante".

A señora Dolores é executada as portas da casa. O seu delito: facilitar refuxio e comida a uns escapados. A lección era clara, o apoio os escapados penábase coa morte. Así, de forma cruda.

O falanxista Refojo morre pouco despois a consecuencia dos disparos.

Deciden realizar un acto de vinganza, ainda non contentos coas tres mortes anteriores, e saen cara Vigo a buscar máis vítimas. Nun camión os vampiros azuis e verdes recorren as cadeas de Vigo e da habilitada de María Berdiales, un frontón municipal, sacan a nove personas. Todos homes. E van a ser asesiñados nunha curva, as aforas de Baiona, na estrada que vai cara a Oia. O pe da Virxe da Rocha. En Baredo.

Desde aquel día aquela volta da estrada sería coñecida como "a volta dos nove". Máxime, cando, xa desde os días próximos a matanza, alguen ou alguéns, estiveron marcando no chan, manchado pola sangre daquelas personas, nove cruces, asta ben rematada a dictadura franquista, nun claro e literal exemplo daqueles versos de Luis Cernuda: "rercuérdalo tú y recuérdalo a otros". Así a memoria chegou asta os nosos días.

En memoria daquela ou daquelas personas que día a día vencían o medo de ser detidas para deixala súa marca, marca que quedou no imaxinario popular como un elemento máxico de recordo das personas, comenzamos a elaborar este documental que levará o nome daquela curva: "A volta dos nove".

Xa van anos desde que se comenzou con este proxecto, pero esa é unha constante do realizador: comenzar e deixar que o tempo vaia curtindo o traballo. Pouco a pouco a obra vai collendo perspectiva e así chegamos a este capítulo que nos narra o acoso e derribo dos irmáns López Luis.



teaser de a volta dos nove